Wat is empowerment?

Er wordt in de geestelijke gezondheidszorg vaak gesproken over empowerment. Als je op internet gaat zoeken wat dit woord betekend krijg je verschillende verklaringen. Empowerment is een Engels woord dat geen eenvoudige Nederlandse vertaling kent. Elk levensterrein heeft zo zijn eigen interpretatie van het woord Empowerment.

Maar wij zijn actief in de zorg, dus gaan we maar op zoek naar verklaringen die betrekking hebben op dit levensgebied.

Empowerment is een bewustwordingsproces. Het gaat erom dat de mens probeert bij zijn eigen potentieel (kracht) te komen en die te activeren.

In het blad Passage (Chamberlin, 1998) wordt de volgende beschrijving gegeven over mensen met empowerment.

Mensen met empowerment:

• snappen dat ze de mogelijkheid om hun houding te veranderen, helemaal in eigen hand hebben.
• accepteren het niet als anderen hen intimideren.
• laten zich niet langer betuttelen door de omgeving.
• weten vaak als geen ander dat een relatie niet altijd prettig en volgens verwachting verloopt.
• durven de angst van henzelf en anderen onder ogen te komen.
• stappen met een gerust en goed gevoel op de ander af.
• maken zich geen (of nauwelijks) zorgen over de problemen die op hun pad komen. Ze proberen deze stap voor stap op te lossen.
• accepteren geen dominant gedrag van een ander en zullen er zelf ook zorg voor dragen, niet dominant naar de ander toe te zijn.
• durven weer risico’s te nemen door zelf weer beslissingen te nemen in hun leven.
• vergroten hun eigen waarde.
• geloven weer in zichzelf.
• maken afspraken met zichzelf die ze ook na willen komen.

Volgens Judi Chamberlin (Chamberlin, 1998) in haar artikel in het blad Passage, is de definitie van empowerment opgebouwd uit vijftien afzonderlijke elementen.

1. Beslissingsvrijheid; Niemand kan zelfstandig worden, wanneer hij of zij niet de gelegenheid wordt geboden om belangrijke beslissingen in zijn of haar leven zelf te nemen.
2. Toegang hebben tot informatie en tot hulpbronnen; De beste beslissingen worden genomen wanneer een persoon over voldoende informatie beschikt en de mogelijke consequenties van zijn keuze kan afwegen. Als de cliënt informatie wordt onthouden (“in het belang van de cliënt”) nemen zij soms verkeerde beslissingen en dit bevestigt dan weer de opvatting van hulpverleners over het “onvermogen” van cliënten op dit terrein.
3. Keuzemogelijkheden; Echt kunnen kiezen over belangrijke zaken is wel wat anders dan het kunnen kiezen of je een hamburger of een hotdog wilt hebben.
4. Assertiviteit; Het duidelijk opkomen voor jezelf, je wensen en je verwachtingen, helpt een persoon om dat te bereiken wat hij of zij precies wil. “Gewone burgers” worden door deze kwaliteit gewaardeerd. Assertieve cliënten worden vaak als “manipulerend” bestempeld.
5. De mening van het individu is belangrijk; Hoop is een belangrijk element, zonder hoop zijn alle inspanningen zinloos. Het hebben en durven uitspreken van zijn of haar eigen mening, het accepteren van de omgeving van deze mening, geeft een persoon hoop.
6. Kritisch leren denken i.p.v. geconditioneerd handelen (de dingen op een andere manier bekijken); Door het vertellen van je verhaal, het delen met lotgenoten, gaat de persoon op een andere manier tegen dingen aan kijken. Het automatisch handelen gaat dan veranderen in bedachtzaam handelen.
7. Boosheid tonen en er mee om leren gaan; Het gedrag van cliënten die hun boosheid tonen, wordt vaak omschreven als decompensatie of controleverlies, ook wanneer de boosheid terecht is.
8. Het belang van de groep en het gevoel er niet alleen voor te staan; Het groepselement is een belangrijke dimensie in deze definitie. Empowerment is niet iets wat alleen met het individu te maken heeft, maar ook met het zich verbonden voelen met anderen.
9. Mensen hebben rechten; wanneer we ons van onze rechten bewust worden, voelen we ons sterker en meer zelfverzekerd.
10. Veranderingen aanbrengen in het bestaan van individuen en groepen; Wanneer iemand zelf veranderingen in zijn of haar bestaan aanbrengt, beheerst hij of zij meer de situatie en heeft meer controle over de gebeurtenissen.
11. Vaardigheden aanleren die het individu zelf belangrijk vindt; Wanneer iemand de gelegenheid krijgt om die dingen te leren die ze zelf willen, staan hulpverleners en soms zijzelf versteld van de vlotte wijze waarop deze nieuwe vaardigheden verworven worden.
12. Ervoor zorgen dat anderen hun visie over de competentie en het oordeelsvermogen van cliënten wijzigen; Men gaat ervan uit, dat psychiatrische cliënten geen zicht hebben op hun eigen noden en er ook niet naar handelen. Wanneer iemand meer controle over zijn of haar eigen bestaan verwerft, vervagen deze stereotiepe opvattingen.
13. Uit de kast komen; Mensen met psychische problemen proberen deze vaak zo lang mogelijk te verbergen. Mensen die het punt bereikt hebben waarop zij hun ware identiteit bekend kunnen maken, winnen aan zelfvertrouwen.
14. Uit zichzelf groeien en blijven veranderen; Empowerment is niet de bestemming die men wil bereiken, maar de reis er naar toe. Er is geen einddatum waar groei en verandering ophouden.
15. Stigma overstijgen en een positief zelfbeeld opbouwen; Iemand die empowered is, heeft meer zelfvertrouwen en is tot meer in staat. Hij of zij voelt zich beter in staat om aan het eigen leven inhoud te geven en dat leid dan weer tot een beter zelfbeeld. Het individu kan afstand nemen van de identiteit die werd ontleend aan het psychische etiket, of deze identiteit opnieuw definiëren en de positieve aspecten ervan meer op de voorgrond plaatsen.

Volgens mij komt het er op neer, dat empoweren vooral te maken heeft met het in jezelf geloven, hoop hebben op een andere toekomst en de moed hebben je eigen beslissingen te nemen. Dit lijkt simpel en eenvoudig, maar dat is absoluut niet het geval. Het kost veel energie en inspanning, een beetje hulp en steun kun je dan ook wel gebruiken. Komt die mogelijkheid op je pad, pak die kans dan aan. Hulp vragen is geen teken van zwakte, maar juist een teken van kracht. Je zet er de eerste belangrijke stap mee op weg naar een andere toekomst.

Heb je naar aanleiding van dit artikel vragen? Neem dan contact op via ons mailadres: info@herstelproces.nl. Wij weten niet alles, maar ons netwerk is groot.